[Aşağıdaki yazı, Butler'ın Cinsiyet Belası kitabının çevirmeni tarafından yazılmıştır.]
***
Metnin orijinal dili olan İngilizcede "cinsiyet" sözü için iki ayrı kelime bulunuyor: gender ve sex. Bu iki kelime aslında gündelik ve resmi dilde hayli yaygın olarak birbirlerinin yerine kullanılan kelimeler, örneğin resmi dili İngilizce olan ülkelerde pasaport, ehliyet gibi belgelerde bizdeki "cinsiyet"in yerine "sex” ibaresini de, "gender” ibaresini de görmek mümkün. Fakat sex kelimesinin aksine gender kelimesi aynı zamanda Latince, Almanca, Yunanca gibi, şahıs zamirlerinin ve cins isimlerin "cinsiyetli" olabildiği diller söz- konusu olduğunda "dilbilimsel cinsiyet/cins" anlamında, yani bir gramer terimi olarak da kullanılıyor. Bu tür dillerde bir cins ismin gramer kuralları gereği belirlenen "cinsiyet"i, aslında cins ismin adlandırdığı şeyin doğasına dair bir bilgi vermez. Örneğin pek çok dilde "sokak" kelimesinin gender'inin, yani cinsinin dişi olması sokağın dişi bir varlık olduğu anlamına gelmez.
Muhtemelen bu nüanstan hareketle feminist kuramda, toplumsal ve kültürel olarak belirlendiği, toplumdan topluma ve tarihsel olarak değiştiği savunulan gender ile daha biyolojik addedilen sex arasındaki farkın vurgulanması sonucu iki terimin arası giderek açıldı. "Cinsiyet" dediğimiz şeyin birbirinden ayrıştırılabilecek iki ayrı kullanımının bulunmadığı Arapça, îbranice ve Türkçe gibi dillerde, kuramı aktarabilmek için gender'ın karşılığı olarak "toplumsal cinsiyet" terimi üretildi ve literatüre yerleşti. Gerek Butler'ın bu kitapta gerçekleştirdiği tartışma, gerekse Türkçede karışıklık doğurmaması nedeniyle kitabın adında "cinsiyet" tercih edilmekle birlikte, elinizdeki çeviri boyunca gender'ı karşılamak için "toplumsal cinsiyet" kullanıldı. Bu kullanımın zorluk çıkardığı bir-iki nokta var. En önemlisi gender teriminin orijinal metinde hem "toplumsal cinsiyet" hem de "dilbilimsel cins" anlamında kullanıldığı yerler. Anlamı korumak adına çeviride böyle bir ayrıma giderek gender için zaman zaman "toplumsal cinsiyet" tabiri yerine "cins" kelimesini kullanmak kaçınılmazdı; metni okurken bu ikisinin aslında aynı sözcüğü karşıladığım akılda tutmak yararlı olabilir.
Cinsiyet Belası, Metis Yayınları, Çeviriye Dair, s. 9-10, Başak Ertür
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder